آخرین اطلاعات از نبرد با کووید اُمیکرون؛ دانشمندان نسبت به پیامدهای افزایش سفرها هشدار داده‌اند…!

این واریانت دارای جهش زیادی است که برخی از آنها نگران‌کننده هستند. شواهد اولیه حاکی از افزایش خطر ابتلا به عفونت مجدد با این واریانت در مقایسه با سایر واریانت‌ها نظیر آلفا و بتا و دلتا (انواع نگران‌کننده) است.

امیکرون پنجمین واریانت ویروس عامل بیماری کووید ۱۹ است. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است: «این واریانت با سرعت بیشتری نسبت به افزایش عفونت‌های قبلی شناسایی شده است که نشان می‌دهد ممکن است از مزیت رشد برای ویروس برخوردار باشد.»

آزمایش‌های فعلی پی‌سی‌آر برای شناسایی موفقیت‌آمیز این واریانت ادامه دارد. پیشتر سازمان جهانی بهداشت به کشورها نسبت به اعمال محدودیت‌های سفری عجولانه مرتبط با نوع کووید ۱۹ هشدار داده بود و گفته بود باید «رویکرد علمی و مبتنی بر ریسک» داشته باشند.

تا به اینجا مسؤولان نظام بهداشت در کشورهای مختلف جهان با نگرانی نسبت به واریانت جدید شناسایی شده بوتسوانا و سپس در آفریقای جنوبی واکنش نشان دادند و اتحادیه اروپا و بریتانیا در میان کشورهایی بوده‌اند که کنترل‌های مرزی را تشدید کرده‌اند، زیرا دانشمندان اکنون در پی پاسخ به این پرسش هستند که آیا این جهش در واریانت امیکرون موجب مقاوم‌شدنش در برابر واکسن‌ها شده است یا خیر.
کریستین لیندمایر، سخنگوی سازمان جهانی بهداشت در نشست توجیهی سازمان ملل در ژنو گفت: «در این مرحله، نسبت به انجام هرگونه سفر هشدار داده شده است. سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند کشورها هنگام اجرای اقدامات، سفر را به استفاده از یک رویکرد مبتنی بر ریسک و با رویکرد علمی مدیریت کنند.»

وی با اشاره به این‌که تاکنون ۱۰۰ توالی از این واریانت گزارش شده است، گفت: «تعیین قابلیت سرایت این واریانت و اثربخشی واکسن‌ها و درمان‌ها برای آن چند هفته طول می‌کشد.» لیندمایر در ادامه افزود: «مردم باید تا حد امکان از ماسک استفاده کنند، از تجمعات بزرگ خودداری کنند، اتاق‌ها را تهویه و بهداشت دست‌ها را رعایت کنند.»

مایک رایان، مدیر اورژانس سازمان جهانی بهداشت، موسسات بهداشت عمومی آفریقای‌جنوبی را برای کشف سیگنال واریانت جدید تحسین کرد. او همچنین هشدار داد در حالی که برخی کشورها سامانه‌هایی برای انجام این کار دارند، وضعیت در جاهای دیگر اغلب نامشخص است.

رایان گفت: «واقعا مهم است که در چنین شرایطی هیچ واکنش احساسی را شاهد نباشیم. به‌خصوص در رابطه با آفریقای‌جنوبی. در گذشته هم دیده‌ایم، از لحظه‌ای که به هر نوع تغییری در شرایط اشاره می‌شود، همه مرزها را می‌بندند و سفر را محدود می‌کنند.»

گفته می‌شود ظرفیت شیوع واریانت امیکرون مانند قدرت سرایت آتش در یک حریق گسترده، بالاست و کارشناسان اکنون نسبت به این‌که چقدر باید نگران باشیم، اختلاف نظر‌دارند.

تا به حال از واریانت امیکرون چه می‌دانیم؟

خیلی زیاد نمی‌دانیم. این واریانت اخیرا شناسایی شده و تا زمان تنظیم این متن در کمتر از ۱۰۰ مورد تأیید شده است. بیشتر آنها در استان گوتنگ آفریقای‌جنوبی بوده‌اند، برخی موارد نیز در بوتسوانا مشاهده شده است. یک مورد در اوایل هفته در هنگ‌کنگ شناسایی شد، و اولین موارد در حال حاضر در بلژیک و فلسطین اشغالی تایید شده است؛ سرنخ همه هم به مسافرانی از کشورهای آفریقایی می‌رسد. فعلا می‌دانیم این واریانت تعداد شگفت‌انگیزی جهش را در خود دارد که باعث شده برخی متخصصان آن را «وحشتناک» توصیف کنند. اما این‌که دقیقا چقدر این جهش‌ها مضرند، هنوز مشخص نیست.

گفته می‌شود واریانت امیکرون بیش از ۳۰ جهش در پروتئین اسپایک (همان شاخک‌های روی ویروس) داشته است. از آنجا که این حجم از جهش‌ها طبیعی نیست، این فرضیه مطرح شده است که شاید چنین جهش‌هایی در بدن فردی بیمار با دستگاه ایمنی بسیار ضعیف ایجاد شده است که توانایی از بین بردن ویروس را در بدنش نداشته و تکثیر طولانی‌مدت ویروس در بدنش، مجال چنین جهش‌هایی را به آن داده سپس به سایرین سرایت‌کرده است.

آیا واریانت جدید مسری‌تر از واریانت‌های قبلی خواهد بود؟

هنوز به طور قطع نمی‌دانیم، اما می‌توانیم برخی اطلاعات را از داده‌های موجود استنباط کنیم. نخست، می‌توانیم به تعداد موارد شناسایی‌شده تاکنون نگاه کنیم: سوزان هاپکینز، مشاور ارشد پزشکی در آژانس امنیت سلامت انگلیس صبح به رادیو بی‌بی‌سی۴ گفت: «ما در آفریقای جنوبی می‌بینیم موارد ابتلا به واریانت جدید در نقطه بسیار بسیار پایینی قرار داشتند، با تعداد بسیار کمی از موارد شناسایی‌شده در روز، اما این روند خیلی زود تغییر کرد و در کمتر از دو هفته، تصویر همه‌گیری این واریانت بیش از دو برابر شد.»

هاپکینز خاطرنشان کرد که عدد R نوع جدید دو نفر گزارش شده است، که واقعا بسیار زیاد است. یادتان باشد عدد R بیانگر نرخ تولیدمثل ویروس است، یا میانگین تعداد افرادی که یک فرد آلوده ویروس را به آنها منتقل می‌کند. هر ویروسی با عدد R بالاتر از یک به‌صورت تصاعدی گسترش می‌یابد، و با این‌که ویروس در حال حاضر تعداد موارد تایید شده کمی دارد، کارشناسان گمان می‌کنند که تا ۹۰ درصد موارد در استان خائوتنگ آفریقای‌جنوبی ممکن است از همین واریانت امیکرون باشند.

هاپکینز گفت: «ما از همان ابتدای همه‌گیری، با وجود همه اقدامات کاهشی و کارهایی که انجام داده‌ایم، چنین وضعی از سرایت را ندیده‌ایم. بنابراین مشکل بزرگی است که با این واریانت سرایت‌پذیر که از پاسخ‌های ایمنی فعلی فرار می‌کند در جمعیت بزرگی روبه‌رو شویم.»

ما همچنین می‌توانیم به خود جهش‌ها نگاه کنیم. برخی از جهش‌ها برای دانشمندان کاملا جدید هستند، اما برخی از آنها پیشتر در واریانت‌های قبلی دیده شده بودند. یکی از این جهش‌ها با شناسه N۵۰۱Y اولین بار در واریانت آلفا یافت شد و به نظر می‌رسد اثر آن باعث می‌شود ویروس به‌راحتی سرایت یابد. دیگری، P۶۸۱H، مشکوک است به این‌که به تکثیر سریع‌تر ویروس و افزایش مقاومت ایمنی کمک می‌کند.

واکسیناسیون همچنان جواب می‌دهد؟

راستش باز هم ما هنوز نمی‌دانیم. واریانت امیکرون به سرعت در آفریقای‌جنوبی گسترش یافته است، اما نکته این است که میزان واکسیناسیون محلی در آنجا فقط حدود ۲۴ درصد است؛ یعنی کمتر از یک نفر از هر چهار نفر. کارشناسان می‌گویند هفته‌ها طول می‌کشد تا تصور روشنی از نحوه عملکرد واریانت امیکرون در برابر واکسن‌های فعلی داشته باشیم.

اصلا خبر خوبی داریم؟!

فعلا حداقل یک خبر نسبتا خوب داریم و آن این‌که یکی از جهش‌های واریانت جدید سبب شده آزمایش و تشخیص آن بسیار آسان شود؛ تولیو دی اولیویرا، مدیر مرکز واکنش و نوآوری به همه‌گیری در دانشگاه استلنبوش (Stellenbosch) پنجشنبه در بیانیه‌ای مطبوعاتی توضیح داد: «ما می‌توانیم آن را خیلی سریع تشخیص دهیم. این کمک می‌کند تا گسترش ویروس را بتوانیم ردیابی کنیم.»

تام پیکوک، ویروس‌شناس در مجموعه‌ای از توییت‌ها در مورد این‌ گونه اشاره کرد: «در حال حاضر در منطقه‌ای از آفریقا که نمونه‌برداری نسبتا خوبی دارد، میزان ابتلا بسیار پایین است. با این حال، به دلیل ویژگی‌های جهش یافته در پروتئین اسپایک واریانت امیکرون، باید فرآیند گسترش آن بسیار، بسیار تحت نظارت باشد.»

همچنین این واقعیت وجود دارد که به نظر می‌رسد واریانت امیکرون خوشبختانه نسبتا زود شناسایی شده است. فرانسوا‌بالوکس، همه‌گیری‌شناس و مدیر موسسه ژنتیک کالج دانشگاهی لندن به بی‌بی‌سی گفته است این تشخیص زود می‌تواند سبب شود مهار آن آسان‌تر باشد. او گفت: «شیوع واریانت جدید آزاردهنده و مشکل‌ساز است، اما مانند بیماری همه‌گیر جدید نیست و البته انتظار نداریم تمام مصونیت ایجاد شده در برابر واریانت جدید را از دست بدهیم.»

بالوکس گفت حتی اگر مطمئن شویم واریانت امیکرون مسری‌تر است، باز هم ما را به نقطه اول مقابله با کووید ۱۹ نمی‌رساند. واریانت جدید می‌تواند یک عقبگرد باشد، اما شروعی دوباره برای همه اتفاقاتی نیست که از سر گذراندیم.

چکار می‌توانیم بکنیم؟

آفریقای‌ جنوبی طی یکی دو روز گذشته شورایی را برای مشاوره در مورد اقدامات قرنطینه تشکیل داده است. برخی کشورها مانند ایالات متحده، کانادا، بریتانیا و کشورهای اتحادیه اروپا سفر به و از کشورهایی مانند آفریقای‌جنوبی، بوتسوانا، نامیبیا، زیمبابوه، لسوتو و اسواتینی را محدود کرده‌اند.

گرچه بسیاری از قانونگذاران می‌گویند باید «اصل حداکثر احتیاط» در محل کار از الان اجرایی شود، آفریقای‌جنوبی چنین کاری را شتابزده می‌داند و کماکان نسبت به توصیه سازمان جهانی بهداشت مبنی بر اعمال محدودیت در سفرها تأکید می‌کند.

با این حال، در سطح شخصی، توصیه ساده است و آن، این‌که اگر هنوز واکسن نزده‌اید، در واکسیناسیون تردید نکنید و اگر دوز اول واکسن را تزریق کرده‌اید، به فکر تزریق دوز دوم باشید. ماسک‌زدن به صورت اصولی، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، شست‌وشوی دست‌ها، تهویه فضاهای در بسته و دوری از اجتماعات شلوغ از مهم‌ترین اقدامات دیگر است.

مدیر مرکز واکنش و نوآوری دربرابر همه‌گیری هشدار داد: «شناخت کاملی از واریانت جدید نداریم، اما می‌دانیم واکسن‌ها همچنان ابزار حیاتی برای محافظت از ما در برابر بیماری‌های شدید هستند.»

علت نگرانی‌ها نسبت به اُمیکرون
همه ویروس‌ها در گذر زمان دچار جهش ژنتیک شده و تکامل می‌یابند و ویروس سارس-کوو-۲ که باعث ابتلا به بیماری کووید ۱۹ می‌شود، نیز از این قاعده مستثنا نیست. بسیاری از تغییراتی که رخ می‌دهند، تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کنند. اما گاهی اوقات تغییراتی را ایجاد می‌کنند که سبب می‌شود آن را با عنوان «واریانت نگران‌کننده» بشناسیم. وقتی ویروس طوری دچار جهش می‌شود که مواردی مانند نحوه سرایت آسان، مقاومت آن در برابر واکسن، یا این‌که دانشمندان چقدر می‌توانند حضور آن را تشخیص دهند، تغییر می‌یابد؛ تغییر آن نگران‌کننده ارزیابی می‌شود.

جهش‌هایی که واریانت امیکرون را متمایز می‌کند، به چند دلیل دانشمندان را نگران کرده است. اولا تعداد این جهش‌ها زیاد است؛ چیزی حدود ۵۰ جهش، که بیش از ۳۰ مورد از آنها روی پروتئین اسپایک ویروس قرار دارد. این می‌تواند مشکل‌ساز باشد. زیرا پروتئین اسپایک همان بخشی از ویروس است که بیشتر واکسن‌ها آن را هدف قرار می‌دهند. علاوه‌بر این، ده تا از جهش‌ها در بخش اتصال گیرنده است؛ یعنی همان بخشی از ویروس که ابتدا با سلول‌های ما تماس یافته و فرآیند عفونت را آغاز می‌کند. این پنج برابر جهش‌هایی است که واریانت دلتا در همان مکان داشته است. خطر را وقتی بیشتر احساس می‌کنیم که بدانیم واریانت دلتا آنقدر سرایت‌پذیر بوده که در حال حاضر ۹۹ درصد موارد ابتلا به کووید-۱۹ در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد.