نگاهی به پشت پرده کودتا در نیجر؛ احتمال آغاز جنگ فرامنطقه ای در غرب آفریقا

گزارش پایگاه خبری تحلیلی پیک قلم به نقل از مشرق حاکی ست؛ روز ۲۷ جولای (۵ مرداد ماه) بخشی از نظامیان کشور نیجر به رهبری ژنرال عبدالرحمان چیانی با انجام یک کودتا قدرت را در این کشور در دست گرفتند.

کودتاچیان در پیامی وضعیت فوق العاده و بسته شدن تمامی مرزهای این کشور تا اطلاع ثانوی را اعلام کردند؛ از صبح امروز نظامیان نیجر اقدام به باز کردن مرز با برخی کشورها نظیر مالی، الجزایر و بورکینافاسو کرده اند، یعنی کشورهایی که به طور تلویحی حمایت خود از کودتا و مخالفت با دخالت نظامی خارجی در این کشور را اعلام کردند.

از سوی دیگر سازمان همکاری های اقتصادی غرب افریقا “اکواس” اعلام کرده که قصد حمله نظامی به نیجر و بازگرداندن محمد بازوم رئیس جمهور این کشور به قدرت را دارد؛ در حال حاضر بازوم تحت بازداشت کودتاچیان نیجر قرار داشته و از کشورهای خارجی به ویژه امریکا درخواست کمک کرده است.

اختلافات شدید در کابینه امنیتی فرانسه بر سر ماجرای کودتا

نخستین کشوری که به وقایع رخ داده در نیجر واکنش نشان داد فرانسه بود؛ یعنی کشوری که زمانی بیشترین نفوذ را در میان قدرت های غربی در منطقه غرب افریقا داشت. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه ضمن محکومیت شدید وقوع کودتا، این حادثه را برای امنیت منطقه خطرناک توصیف و خواستار بازگشت محمد بازوم به قدرت شد.

به ادعای نشریه فرانسوی لو فیگارو، منابع اطلاعاتی فرانسوی اندکی پیش از وقوع کودتا از این موضوع باخبر شده و هشدار داده بودند؛ چند ساعت قبل از کودتا در نیجر، DGSE (سرویس اطلاعات خارجی فرانسه) به دولت فرانسه توصیه کرد که نیروهای ویژه را در کاخ ریاست جمهوری در نیامی مستقر کندتا مانع از سرنگونی دولت نیجر شوند، اما پاسخ کاخ الیزه به این موضوع منفی بود:

“این اقدام(ارسال نیروهای نظامی) به عنوان “استعمار” تعبیر خواهد شد”.

اما نشریه تایمز نیز به نقل از منابع خود مدعی است که ماکرون از عملکرد سرویس اطلاعات خارجی فرانسه ناراضی بوده و آنها را سرزنش کرده است.

مکرون خطاب به رئیس DGSE (سرویس اطلاعات خارجی فرانسه) “برنارد امیه” گفته است: «نیجر پس از مالی، خیلی زیاد است(سال گذشته نظامیان فرانسوی ناچار به خروج از مالی شدند)؛ ما می‌توانیم ببینیم که نحوه عملکرد DGSE رضایت‌بخش نیست زیرا وقتی هیچ هشداری در زمینه آنچه قرار بود اتفاق بیفتد دریافت نکردیم، یعنی کارها به درستی انجام نشده است.

اما برنارد امیه در دفاع از خود گفت: من در ژانویه گزارشی درباره وضعیت نیجر نوشتم. ؛ یکی از وزرای کابینه مکرون گفته است که هیچ کس به هشدار امیه توجه نکرده است؛ آنها گفتند: “یا همه ما احمق هستیم یا گزارش غیرقابل درک بود. ”

مواضع کشورهای افریقایی بر سر کودتای نیجر

از نخستین ساعات وقوع کودتا و برکناری محمد بازوم رئیس جمهور نیجر، کشورهای حوزه غرب افریقا دو پاره شده و به حمایت یا محکومیت کودتا پرداختند. برخی کشورهای عضو سازمان اکواس با برگزاری چندین جلسه درخواست مداخله نظامی در نیجر را ارائه کرده اند؛ نیجریه، بنین، ساحل عاج و سنگال به شکل رسمی از آمادگی برای حمله نظامی به نیجر سخن گفته اند؛ در سمت مقابل مالی، بورکینافاسو و گینه اعلام کردند در صورت حمله نظامی به نیجر با تمام قوا از این کشور در برابر مهاجمین خارجی دفاع خواهند کرد.

در آخرین جلسه برگزار شده سازمان اکواس، روز یک شنبه هفته جاری آخرین مهلت کودتاچیان برای تسلیم قدرت و بازگشت محمد بازوم رئیس جمهور این کشور به کاخ ریاست جمهوری اعلام شده است و در غیر این صورت عملیات نظامی آغاز خواهد شد.

اما در جدیدترین تحول نظامی که می تواند موازنه قوا را به شدت تغییر دهد برخی منابع مدعی هستند ارتش الجزایر در صورت حمله نظامی اعضای اکواس به نیجر، مداخله نظامی کرده و به دفاع از کودتاچیان خواهد پرداخت؛ الجزایر قوی ترین قدرت نظامی شمال غرب افریقا بوده و ارتش این کشور مجهز به برترین و مدرن ترین تسلیحات ساخت روسیه و چین است و بعید به نظر می رسد کشورهایی نظیر نیجریه یا سنگال توان نظامی مقابله با این کشور را داشته باشند.

موضع روسیه و امریکا در قبال کودتا

بر کسی پوشیده نیست که در سالهای گذشته دولت روسیه تلاش کرده تا به کمک بازوی نظامی ارتش خصوصی واگنر به رهبری پریگوژین نفوذ خود در کشورهای شمال و غرب افریقا نظیر لیبی، مالی، نیجر و … را افزایش داده و دولت های نزدیک به خود را برای اعمال فشار بر غرب بر سر کار آورد.

در همان نخستین روزهای کودتا، مردم حامی کودتاچیان با در دست داشتن پرچم روسیه به سمت سفارت فرانسه در نیجر حمله ور شده و دست به تظاهرات زده بودند که به خوبی نفوذ سیاسی مسکو در میان مخالفین را اثبات می کند.

همچنین یوگنی پریگوژین رهبر گروه نظامی واگنر نیز در واکنش به کودتا گفته بود: ” این یک مبارزه آزادیبخش است، یک جنبش آزادیبخش برای استقلال نیجر است و خداوند به آنها سلامتی عطا کند و موفق شوند. ”

از سوی دیگر امریکا علی رغم محکومیت کودتا و اعلام خروج اتباع خود از نیجر، موضع چندان سختی در قبال کودتا نگرفته و تهدیدی برای مداخله نظامی نیز نداشته است.

دلیل اصلی این موضوع به خوشنودی امریکا از کاهش نفوذ قدرت های اروپایی نظیر فرانسه در قاره سیاه و قطع صادرات منابع معدنی این کشورها به اروپا و وابستگی هر چه بیشتر قاره سبز به ایالات متحده باز می گردد.

در همان روز نخست کودتا، رهبران مخالفین از قطع صادرات اورانیوم و طلای نیجر به فرانسه خبر داده بودند؛ اگرچه کمپانی فرانسوی “اورانو” اعلام کرده علی رغم این موضوع و خروج شهروندان فرانسوی فعلا به فعالیت خود ادامه می دهد اما اگر کودتا در نیجر با موفقیت ادامه پیدا کند احتمالا فرانسه که یک سوم واردات اورانیوم خود را از نیجر که هفتمین منابع بزرگ اورانیوم در دنیا را دارد انجام می داد از این منبع با ارزش محروم خواهد شد.

همچنین مسئله دیگری که تقویت کننده نظریه منافع مشترک روسیه و امریکا در قبال کودتا در نیجر است به هم خوردن طرح بزرگ صادرات گاز غرب افریقا به اروپا خواهد بود.

خط لوله گاز “ترانس_صحرا” که طبق برنامه های پیمانکار قرار بود سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز نیجریه را به کشورهای اتحادیه اروپا برساند، اکنون به دلیل کودتای نیجر به با سرنوشت نامعلومی روبرو است؛ این موضوع به شکل همزمان مسکو و واشنگتن را خوشنود خواهد کرد؛ روسیه همچنان اهرم فشار صادرات گاز بر اروپا را در اختیار خواهد داشت و امریکا نیز می تواند صادرات گاز مایع گران قیمت خود به اروپا را با حجم بیشتری ادامه داده و کشورهای قاره سبز را بیش از گذشته به خود وابسته کند.