پنجشنبه, ۱۳ آذر ۱۴۰۴ / ۰۴:۲۵:۰۷
در هفته های گذشته، در کنار مسائل سیاسی که بحث داغ محافل خبری بوده، شدت گرمای هوا نیز به سوژه تحلیلی بسیاری از رسانهها و خبرگزاریها تبدیل شده است؛ موضوعی که تنها جنبه داخلی ندارد و ظاهرا مشکلی است که همه نقاط جهان از آمریکای شمالی تا اروپای غربی و البته شرق و غرب آسیا […]
۱. در بعد اقتصادی، تغییرات آب و هوایی میتوانند به طور مستقیم تأثیراتی بر روند تولید محصولات کشاورزی داشته باشند. منطقه غرب آسیا با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک خود، به طور قابل توجهی وابسته به منابع آب است. افزایش دما، کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارشها ممکن است باعث کاهش ظرفیت آبیاری و کشاورزی در این منطقه شود. این موضوع میتواند منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی شود و در نتیجه، تأثیرات منفی بر رونق اقتصادی کشورهای منطقه غرب آسیا داشته باشد. همچنین، کاهش تولید محصولات کشاورزی ممکن است نیاز به واردات غذا را افزایش دهد که میتواند بر معیشت جمعیت و قابلیت خودکفایی اقتصادی منطقه تأثیر منفی داشته باشد.
همه موارد فوق در سطح درون کشوری برای ایران نیز صدق میکند. کاهش بارشها، خشکسالیهای مکرر، بالا رفتن دما، تغییر الگوی بارش و سایر تغییرات آب و هوایی مشکلات زیست محیطی را تشدید میکنند. این مشکلات در کشور دارای تبعات سیاسی، اقتصادی و امنیتی جدی است و میتواند به دلایل زیر حکمرانی مطلوب در عرصه داخلی و توان چانه زنی کشور در عرصه منطقهای را با مشکل مواجه سازد:
۱. تغییرات آب و هوایی و کاهش بارشها میتواند منجر به کاهش هر چه بیشتر منابع آبی شود. این موضوع تأثیر جدی بر بخشهای کشاورزی و صنعت در ایران دارد. همچنین خشکسالیهای مکرر باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش ریسک حریق و خشکسالی میشود. کاهش منابع آب، کاهش تولید محصولات کشاورزی و در نتیجه افزایش فقر، کاهش قدرت خرید مردم به ویژه کشاورزان و دامداران و در نهایت شکل گرفتن تنش ها و رقابتهای بین استانی را به دنبال دارند؛ تهدیدی که در سالهای اخیر نمود جدیتری پیدا کرده و هر ساله شاهد تنشهای مختلف بین شهروندان استانهای مختلف و نمایندگان آنها در مجلس، پیرامون نحوه توزیع یا انتقال آب هستیم. بنابراین مشکلات زیست محیطی، ضمن کاهش سطح تولید و امنیت غذایی در کشور و ایجاد مشکلات اقتصادی داخلی متعدد، میتواند موجب بروز نا آرامیها و اعتراضات مردمی شده و امنیت و ثبات کشور را به چالش بکشد.
۲. کاهش سطح تولید و ضعف بخشهای کشاورزی و صنعت در کشور و در نتیجه افزایش هزینههای صادرات محصولات ایرانی میتواند در عرصه منطقه ای نیز باعث تضعیف جایگاه کشور و منفی شدن تراز تجاری ایران با کشورهای همسایه شود.
۳. علاوه بر این، آلودگی هوا نیز یک چالش زیست محیطی مهم در ایران است که در صورت عدم مواجهه منطقی با آن، به زودی به یک مشکل سیاسی و امنیتی نیز تبدیل میشود. استفاده از سوختهای فسیلی و صنایع آلودهکننده موجب آلودگی هوا و افزایش سطح ذرات معلق در هوا میشود. این مسئله بروز بیماریهای تنفسی، اختلال در کیفیت زندگی و کاهش عمر مفید جمعیت ایران را در پی داشته و دارد.
از سوی دیگر، آلودگی هوا بواسطه ایجاد تعطیلیهای مکرر برای مراکز اقتصادی ( جهت کنترل آلودگی) و البته کاهش سطح سلامت و کارایی جمعیت ایران منجر به ضعف اقتصادی در کشور میشود و میتواند به یکی از دلایل کاهش جمعیت کشور، افزایش اعتراضات مردمی و البته تضعیف موقعیت ایران در عرصه منطقه ای تبدیل شود.
بر این اساس به نظر میرسد، مشکلات زیست محیطی در ایران و منطقه از قابلیت تبدیل شدن به یک موضوع حاد امنیتی برخوردارند. در نتیجه، مدیریت منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست در کشور و منطقه غرب آسیا ضرورتی بسیار حیاتی است؛ امری که در عرصه داخلی مستلزم مطالعات و بررسیهای بی طرفانه و علمی و برنامه ریزی راهبردی است و در عرصه منطقه ای نیز همکاری بین کشورها و اتخاذ سیاستهای مشترک برای مدیریت منابع و تغییرات آب و هوایی را میطلبد.
