پنجشنبه, ۲۴ مهر ۱۴۰۴ / ۰۹:۰۲:۵۴
تحلیلگر حوزه انرژی و ژئوپلیتیک آسیای مرکزی با اشاره به اهمیت سیاسی و دیپلماتیک سواپ گفت: مقرون به‌صرفه است که به جای انتقال ۱۵۰۰ کیلومتری گاز از جنوب، از فاصله ۱۰۰ کیلومتری از ترکمنستان گاز مناطق شمالی را دریافت کنیم؛ موضوع دیگر اینکه چنین اقدامی برای ایران منفعت سیاسی هم دارد. به‌واسطه واردات گاز و […]
وی با بیان اینکه موقعیت ژئواکونومیک ایران در ماجرای سواپ زنده می‌شود، افزود: ترکمنستان و آذربایجان می‌توانند برروی پروژه خط لوله ترانس‌خزر که طرحی غیرایرانی و غیرروسی است سرمایه‌گذاری کنند و چالش‌های فنی، مالی و حقوقی پیش‌روی این طرح را نیز برطرف کنند، اما واقع‌گرایانه‌تر و مقرون به‌صرفه‌تر این است که از طریق تعاملات مناسب با ایران مبادلات گازی خود را صورت دهند و از این جهت این قرارداد سه‌جانبه به لحاظ ژئواکونومیک نیز دارای اهمیت است.
این تحلیلگر حوزه انرژی و ژئوپلیتیک آسیای مرکزی تصریح کرد: ما دومین ذخایر گاز جهان را داریم و به لحاظ تولید و استخراج گاز هم اوضاع بسیار خوبی داریم، اما در عین حال مصرف داخلی کشور هم بالا است و این باعث شده تراز تولید و مصرف تقریبا برابر شود. همچنین در فصل زمستان با افزایش مصرف خانگی در نیمه شمالی افت فشار گاز را شاهد هستیم که شرایط را سخت می‌کند. از این جهت این قرارداد می‌تواند بخشی ولو کوچک از نیازهای نیمه شمالی کشور را مرتفع کند.
وی با بیان اینکه سواپ به جهت سیاسی و دیپلماتیک اهمیت دارد، ادامه داد: بعد از چند سال تنش گازی با ترکمنستان و همچنین بعد از تنش‌های اخیر با آذربایجان این توافق سواپ تعامل دوستانه، عملگرایانه و مبتنی بر منافع مشترک ایران را با دو کشور در پی داشت؛ همچنین این تعاملات و وابستگی متقابل اقتصادی باعث پایدارتر شدن روابط سیاسی هم می‌شود.
رحیمی درباره اینکه سواپ گازی با دو کشور آذربایجان و ترکمنستان می‌تواند الگویی برای گسترش این نوع تجارت با دیگر کشورهای منطقه از جمله حاشیه خلیج‌فارس باشد، خاطرنشان کرد: اهمیت راهبردی سواپ روی همین مسئله است، ترکمنستان از منابع گازی غنی برخوردار بوده و سالانه ۶۰ میلیارد متر مکعب تولید گاز دارد، بازار این کشور هم طی این سال‌ها در نتیجه ملاحظات جغرافیایی محدود بوده و بخش زیادی از گاز این جمهوری صرفا به چین صادر می‌شد و بخشی هم از سال ۲۰۱۹ به روسیه صادر می‌شود. این کشور مسیر دیگری برای انتقال گاز ندارد و طرح‌هایی همچون خط لوله انتقال گاز تاپی هم که قرار است از مسیر افغانستان عبور کند، آینده مبهمی دارد؛ از این جهت قرارداد سواپ می‌تواند حتی یک الگو برای توسعه و تنوع‌بخشی به بازار گاز ترکمنستان و به طور کلی آسیای مرکزی از مسیر ایران محسوب شود.
وی ادامه داد: آذربایجان یکی از مشتریان بالقوه گاز است، ترکیه مشتری دیگری است که ما قبلا هم تجربه سواپ با این کشور را داشته‌ایم. پاکستان مقصد بالقوه دیگری است که علاقمند به دریافت گاز ترکمنستان است، که در صورت تکمیل خط لوله صلح، می‌توانیم با پاکستان هم در حجم قابل توجهی سواپ داشته باشیم و توسعه پلتفرم ال‌ان‌جی هم می‌تواند مسیر دیگری برای سواپ در جنوب باشد. علاوه بر گاز در حوزه نفت هم می‌تواند این اتفاق بیفتد، ترکمنستان در دریای خزر حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز تولید دارد و قزاقستان نیز حجم قابل توجه حدودا ۲ میلیون بشکه‌ای را تجربه می‌کند. طبیعتا قرارداد سواپ نفتی نیز گزینه دیگری است که ایران پیش‌تر نیز آن را تجربه کرده است.
این تحلیلگر حوزه مسائل آسیای مرکزی گفت: سواپ در کوتاه‌مدت حق انتقالی عاید ایران می‌کند که می‌توانیم به صورت نقدی و یا گاز مورد نیازمان را برداشت کنیم اما منافع مهم‌تر در بلندمدت در قالب تثبیت نقش ژئواکونومیک ایران در منطقه عاید کشور می‌شود. به بیان دیگر ایران به عنوان یک حلقه اتصال ذخایر و منابع استراتژیک منطقه معرفی می‌شود و جایگاهی به کشور ما می‌دهد که می‌توانیم نقش خود را در آینده ارتقا دهیم، از این منظر تثبیت و ارتقاء نقش ژئواکونومیک ایران بیش از درآمدهای ارزی اهمیت دارد.
وی در ادامه یادآور شد: در هر حال اگرچه ایران ذخایر بالایی از گاز را دارد، اما نکته اینکه با وجودی که تولید بالایی داریم مصرف هم بالا است و امکان پاسخگویی به افزایش تقاضا را نداریم، علاوه بر بخش خانگی؛ در نیروگاه‌ها، صنایع و استخراج نفت هم گاز زیادی مصرف می‌کنیم، از این جهت به واردات گاز نیاز داریم. مسئله دیگر بر منطق اقتصادی مبتنی است، بر فرض اینکه تراز تولید و مصرف گاز مثبت شود، باز هم منطق اقتصادی بر این نوع سواپ حاکم است؛ مقرون به‌صرفه است که به جای انتقال ۱۵۰۰ کیلومتری گاز از جنوب، از فاصله ۱۰۰ کیلومتری از ترکمنستان گاز مناطق شمالی را دریافت کنیم؛ موضوع دیگر اینکه چنین اقدامی برای ایران منفعت سیاسی هم دارد. به‌واسطه واردات گاز و تنوع‌بخشی به بازار کشور همسایه می‌توان ارتقاء مناسبات سیاسی و بازتولید آن در مناسبات اقتصادی غیرنفت و گاز را نیز شاهد بود.
