چهارشنبه, ۱۳ فروردین ۱۴۰۴ / ۰۲:۳۸:۱۹
رافائل گروسی مدتی قبل در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس به صراحت این نکته را مطرح کرد که اظهارات رئیس جمهور جدید ایران “مسعود پزشکیان” در مورد آمادگی وی برای احیای توافق هسته ای، یک “گشایش” برای آژانس است. وی تاکید کرد که “چیزی که مایلم از او (رئیس جمهور ایران) بشنوم این است که نظرش […]
رافائل گروسی مدتی قبل در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس به صراحت این نکته را مطرح کرد که اظهارات رئیس جمهور جدید ایران “مسعود پزشکیان” در مورد آمادگی وی برای احیای توافق هسته ای، یک “گشایش” برای آژانس است. وی تاکید کرد که “چیزی که مایلم از او (رئیس جمهور ایران) بشنوم این است که نظرش در مورد بازگشت به یک چهارچوب توافق چیست. به نظر من این کاری است که لازم است ما انجام دهیم”.
گروسی درباره این چهارچوب توافق نیز گفت: “می‌تواند بر مبنای برجام باشد، اما با توجه به اینکه ایران نسبت به آن موقع توانمندی‌های خیلی زیادتری دارد باید بسیار بسیار قوی‌تر باشد”. همین مواضع رافائل گروسی نشان می‌دهد که او به طور خاص سعی در محک زدن این گزاره دارد که آیا دولت جدید ایران حاضر و مایل به ایجاد چهارچوب‌هایی تازه از همکاری است یا خیر؟ به بیان ساده تر، احتمالا گروسی به دنبال روزنه‌ای جهت تعامل بیشتر با تهران و احیای روند بازرسی‌های بازرسان آژانس بر تاسیسات اتمی کشور است.
موضوعی که شخصِ دبیرکل تاکنون در چندین نوبت به آن اشاره داشته است. با این حال، موانع در این رابطه زیاد هستند و به احتمال فراوان طرف ایرانی نیز خواستار انجام تعهدات طرف‌های غربی و اتخاذ رویکرد‌های مثبت در رابطه با معادله اتمی ایران خواهد بود.
یکی از نکاتی که احتمالا در قالب سفر گروسی به ایران مورد توجه خواهد بود، محک‌زدن جو در تهران به ویژه پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا است. به هر حال ایران مایل نیست که بهانه دست دولت جدید آمریکا بدهد و تجربه ثابت کرده که ترامپ و طیف متحد او در قدرت با تعریف تله‌های مختلف سعی در به دام‌انداختن ایران دارند. از این رو، هم گروسی در تهران به دنبال دستاورد است و هم ایران از رهگذر رایزنی با دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، پالس‌های معناداری از تعهد خود به همکاری با آژانس می‌فرستد.
نباید از یاد برد که رافائل گروسی در یک موضع گیری پس از پیروزی ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا گفت که “پیشتر با رئیس جمهور آمریکا همکاری داشته و آن را مفید یافته است”. حال وی می‌تواند حامل پیام‌ها و نکات معناداری با محوریت جنس رویکرد مقام‌های ایرانی در رابطه با معادله اتمی این کشور برای دولت جدید آمریکا باشد. البته که هیچ بعید نیست که دبیرکل آژانس با پیام‌هایی از سوی بازیگران غربی برای ایران نیز به تهران سفر کند.
از این رو، ایران، شخص دبیر کل آژانس و البته دولت جدید آمریکا، هر کدام به دنبال رصد تحرکات طرف مقابل با خود و در عین حال ارسال پالس‌های معنادار هستند. موضوعی که می‌تواند در نوع رویکرد دولت ترامپ و تیم سیاست خارجی او در رابطه با ایران موثر باشد.
در ماه مارس سال ۲۰۲۳ و در جریان سفر رافائل گروسی به ایران، وی دیدار‌هایی با محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و همچنین ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور اسبق و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه سابق داشت. ایران و آژانس در قالب یک بیانیه سه بخشی در مورد همکاری‌های فی‌مابین با محوریت مسائل پادمانیِ باقی‌مانده موافقت کردند. آژانس سعی دارد تا توافق مارس ۲۰۲۳ را جزو وظایف پادمانی ایران قرار دهد، اما ایران معادله مذکور را صرفا یک تفاهم اعتماد‌ساز می‌داند.
به بیان ساده تر، دو طرف عملا درگیرِ نوعی اختلاف نظر در تفسیر هستند. آژانس تاکید دارد که ایران باید به این نهاد اجازه دهد که در مراکزی که ایران سانتریفیوژ‌های های خود را تولید و مونتاژ می‌کند، دوربین نصب کند. این مساله نیز از دید آژانس بر پایه توافق جامع پادمانی است. این در حالی است که ایران تاکید می‌کند که به دلیل خروج آمریکا از توافق برجام و عدم الزام طرف‌های غربی به تعهداتشان، ایران اجرای پروتکل الحاقی را تعلیق کرده و در چهارچوب توافق جامع پادمانی نیز نمی‌تواند به آژانس اجازه دهد که اقدام به نصب دوربین در تاسیسات اتمی این کشور کند.
از این رو، آژانس و ایران یکدیگر را به شکست در عمل به تعهداتشان متهم می‌کنند. درست در همین چهارچوب است که یکی از دیگر حوزه‌های رایزنی‌های رافائل گروسی در تهران آشکار می‌شود. در حقیقت، وی سعی خواهد کرد تا دولت مسعود پزشکیان را قانع سازد که همکاری‌های لازم را با محوریت مساله مذکور داشته باشند. تهران و آژانس از طریق رایزنی‌های دیپلماتیک به دنبال رسیدن به یک راه حل جامع الاطراف خواهند بود. توافقی که تا حد زیادی در سایه درس‌های آموخته شده از مساله برجام امکان تحقق می‌یابد.
