سه شنبه, ۲۱ مرداد ۱۴۰۴ / ۱۶:۳۸:۳۶
دونالد ترامپ با میانجی‌گری میان ارمنستان و آذربایجان، «اعلامیه صلح» و توافق ایجاد مسیر ترانزیتی ۹۹ ساله تحت مدیریت آمریکا بین باکو و نخجوان را پیش برد؛ اقدامی که نفوذ روسیه را تضعیف می‌کند و می‌تواند به عادی‌سازی روابط ارمنستان و ترکیه بینجامد. با این حال، موانعی چون تغییر قانون اساسی ارمنستان، بی‌اعتمادی متقابل، تهدیدات […]
نشریه اکونومیست آورده، در این دیدار، سه طرف «اعلامیه صلح» و توافق‌هایی در زمینه تجارت و امنیت امضا کردند. مهم‌ترین بخش این توافق، موافقت ارمنستان با ایجاد یک مسیر ترانزیتی تحت مدیریت آمریکا بود که از خاک این کشور عبور کرده و آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل می‌کند. این کریدور، «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» نام گرفت. دونالد ترامپ در مراسم امضا گفت: «برای من افتخار بزرگی است.»
الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان وعده دادند نام دونالد ترامپ را برای دریافت جایزه نوبل صلح پیشنهاد کنند. این توافق، نفوذ روسیه که سال‌ها در این مناقشه نقش‌آفرینی و مداخله کرده را کاهش می‌دهد. هرچند این توافق یک پیمان صلح رسمی به شمار نمی‌آید، اما راه را برای هدفی بزرگ‌تر یعنی پایان دادن به یکی از پیچیده‌ترین مناقشات جهان و آغاز روندی از تنش‌زدایی منطقه‌ای از جمله عادی‌سازی روابط ارمنستان با ترکیه هموار می کند. تحقق این هدف، آزمونی جدی برای دیپلماسی آمریکا و نیز اراده سیاسی خود ایروان و باکو خواهد بود. با این حال، روسیه همچنان می‌تواند به عامل اخلال‌گر در این مسیر تبدیل شود.
ارمنستان و آذربایجان بیش از ۳۵ سال است که درگیر مناقشه‌ای خونین و پیچیده‌اند. در اواخر دهه ۱۹۸۰ و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جدایی‌طلبان مورد حمایت ارمنستان، منطقه «قره‌باغ کوهستانی» را که رسماً بخشی از خاک آذربایجان بود تصرف کردند و سپس یک منطقه حائل پیرامون آن ایجاد نمودند. این مناقشه برای سال‌ها در وضعیت «انجماد» باقی ماند. اما آذربایجان، که اقتصادش به‌واسطه رونق نفت و گاز قدرت گرفته بود، ارتشی نیرومند با پهپادها و موشک‌های ساخت ترکیه و اسرائیل تشکیل داد.
در سال ۲۰۲۰، این کشور توانست مناطق اطراف قره‌باغ را بازپس گیرد و در سال ۲۰۲۳ خود قره‌باغ را تحت کنترل درآورد؛ رخدادی که به فرار حدود ۱۰۰ هزار ارمنی از این منطقه انجامید. روسیه که در دهه ۱۹۹۰ حامی ارمنستان بود، این بار منفعل ماند؛ بخشی از این بی‌عملی به‌عنوان تنبیهی برای نیکول پاشینیان تلقی شد، رهبر دموکراتی که در سال ۲۰۱۸ با یک انقلاب مسالمت‌آمیز، حاکمان نزدیک به کرملین را از قدرت کنار زد.
از اوایل سال ۲۰۲۴، ارمنستان و آذربایجان گام‌به‌گام به سمت دستیابی به یک پیمان صلح حرکت کرده‌اند. در گذشته، مذاکرات همواره با حضور میانجی‌هایی مانند روسیه، ترکیه یا «گروه مینسک» ، سازوکاری چندجانبه که در دهه ۱۹۹۰ برای رسیدگی به این مناقشه تشکیل شد انجام می‌گرفت. اما این بار، دو کشور مستقیماً پای میز گفت‌وگو نشسته‌اند و در ماه مارس توانستند بر سر پیش‌نویس یک توافق صلح به تفاهم برسند.
با این حال، دو مانع اصلی همچنان نقش آفرین هستند: نخست، اصرار آذربایجان بر حذف هرگونه اشاره به قره‌باغ از قانون اساسی ارمنستان ؛ اقدامی که نیازمند برگزاری همه‌پرسی است. دوم، مطالبه باکو برای ایجاد مسیر ترانزیتی به نخجوان. در توافق آتش‌بس سال ۲۰۲۰، علی‌اف و پاشینیان پذیرفته بودند این مسیر تحت نظارت مقام‌های روسی بازگشایی شود، اما هر دو طرف بعدها از حضور روسیه عقب نشستند و نتوانستند بر سر جایگزینی برای این نظارت به توافق برسند.
منبع: فرارو
